طبق تعریف ویکی پدیا: “ویلچر یا صندلی چرخدار (WheelChair) وسیله‌ای است برای زمانی که راه غیرممکن است یا امکان‌پذیز نیست.” تعریف ساده‌ای که دقیقا ما را سر اصل مطلب میبرد.

مشخصا اکثر افراد با تعریف و کاربرد ویلچر آشنا هستند. اما سوال بسیاری از افراد این است که دقیقا انواع ویلچر موجود در بازار کدام است؟ چه نوع ویلچری برای شرایط من مناسب است؟ ویلچرهای ایرانی و خارجی کدام هستند و کدام مناسب‌ترین گزینه است؟

متاسفانه پاسخ دادن به این سوالات به سادگی ممکن نیست؛ زیرا ده‌ها مدل مختلف ویلچر در بازار وجود دارد و هر فردی نیازها و خصوصیات خاص خودش را دارد. برای پاسخ به این سوال ابتدا باید نیازهای خود را به درستی بشناسید و بسته به آنها اقدام به انتخاب بهترین گزینه نمایید. برای مثال اگر مدام در منزل هستید، شاید ویلچرهای فعال بهترین گزینه اقتصادی برای شما نباشند. در نظر داشته باشید که صرفا زیبایی یا قیمت مناسب معیارهای مناسبی برای انتخاب نیستند و ویلچر مورد نظر باید دقیقا نیازهای شما را رفع نمایند. در غیر اینصورت به زودی مجبور به تعویض ویلچر و صرف هزینه مجدد خواهید شد.

گذشته از این توضیحات ما میخواهیم مشتریان عزیزمان تا حد ممکن راجب انواع ویلچرها اطلاعات کسب کنند تا انتخاب بهتر و دقیق‌تری داشته باشند. در نتیجه اقدام به نوشتن کامل‌ترین مقاله موجود در مورد انواع ویلچرها و خصوصیات هر کدام نمودیم. امیدوارم این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع به شما کمک کند تا بهترین نوع ویلچری که مناسب نیازهایتان میباشد را پیدا کرده و خریداری نمایید.

ویلچر ایستا

ویلچرهای ایستا با هدف رفع خطرات و مشکلات حاصل از نشسته ماندن در دراز مدت به وجود آمدند. نشستن در دراز مدت باعث بیماری‌ها و مشکلات بسیاری نظیر انقباظ و گرفتگی عضلات و مفاصل، بیماری‌های دستگاه ادراری، مشکلات ستون فقرات و … میشود.

علاوه بر خطرات نشستن در بلندمدت، هر شخصی برای انجام اموری نظیر برداشتن لوازم از قفسه‌ها یا برای کار با خودپرداز نیاز به تغییر قد خود دارد و برای بسیاری از افرد وجود ویلچری با قابلیت تنظیم قد، وسیله‌ای کارآمد میباشد.

ویلچرهای ایستا همانند هر ویلچری به کاربر امکان نشستن و حرکت در حالت نشسته را میدهند. اما با در نظر گرفتن مکانیزمی به صورت دستی یا برقی به حالت ایستاده تبدیل میشوند. قیمت ویلچرهای ایستا با توجه به دستی یا برقی بودن متفاوت است.

شرکت همیار مکانیک کوشا اولین شرکت تولیدکننده ویلچر ایستا در داخل ایران بوده و محصولی با کیفیت و خلاقانه ارائه داده است.

ویلچر فعال

ویلچرهای فعال برای زندگی روزمره فعال و پرمشغله طراحی شده‌اند و به عبارتی ویلچرهای همه کاره‌ای میباشند که مناسب افرادی با سبک زندگی فعال میباشند. بنابراین انواع مختلفی از آنها وجود دارد: ویلچرهای فعال بسیار سبک، تاشو، سفت و سخت، و حتی ویلچرهای فعال ورزشی.

ویلچرهای فعال معمولا به صورت دستی حرکت میکنند اما انواع برقی آنها نیز در بازار موجود است. با توجه به خصوصیت همه کاره بودن آنها امکان اختصاصی‌سازی و افرودن برخی امکانات بسته به نیاز هر فرد نیز وجود دارد.

ویلچر دستی (ویلچر معمولی)

ویلچرهای دستی یا معمولی شناخته شده‌ترین نوع از صندلی‌های چرخ دار میباشند که فاقد موتور برقی میباشند. این ویلچرها مشخصا به هیچ نیروی برقی نیاز ندارند و فاقد باتری هستند، در نتیجه برعکس ویلچرهای برقی هیچ محدودیت زمانی برای عملکرد خود ندارند.

این ویلچرها به دلیل ساختار ساده و پیچیدگی کمی که دارند، با کمترین هزینه قابل تعمیر و نگهداری هستند. ویلچرهای ساده بهترین گزینه برای اشخاصی هستند که به دنبال خرید یک ویلچر با بودجه کم میباشند.

ویلچرهای دستی به دو نوع زیر تقسیم میشوند:

• ویلچرهای دستی خود-ران: این ویلچرها چرخ‌های بزرگی داشته و شخص بدون نیاز به همراه میتواند آن را با قدرت بازوی خود حرکت دهد.
• ویلچرهای دستی مختص همراه: این ویلچرها به عنوان ویلچر حمل و نقل هم شناخته میشوند و خود شامل انواع مختلفی میباشند. این ویلچرها نسبت به مورد قبلی، به علت داشتن چرخ‌های کوچک فضای کمتری میگیرند و وزن کمتری دارند. این ویلچرها به تنهایی و توسط خود شخص قابل حرکت نیستند و حتما باید یک همراه اقدام به جا به جایی ویلچر نماید.

ویلچرهای هواپیما

ویلچرهای هواپیما قابلیت مانور و حرکت بالایی در محیط‌های بسته داخل هواپیما میدهند. این ویلچرها تاشو بوده و وزن پایینی دارند و این خصوصیات آنها را به گزینه بسیار مناسبی برای افرادی که مدام در حال سفر هوایی میباشند تبدیل میکند.

ویلچر شنی (مخصوص سطوح ناهموار)

ویلچرهای شنی انقلابی در زمینه تولید ویلچرهای خلاقانه و نوین میباشند. شرکت‌های مختلفی ایده‌های گوناگون و خلاقانه‌ای را طراحی و پیاده‌سازی نمودند تا افراد معلول را قادر به فعالیت و حرکت در انواع سطوح مختلف نظیر شن و خاک (مثل ساحل و جنگل)، سطوح شیب دار ناهموار (نظیر کوهستان و دشت‌های چمنی) و حتی پله‌ها نمایند. ویلچرهای شنی گزینه بسیار خوبی برای افراد عاشق طبیعت‌گردی و ماجراجویی میباشند!

این “لندروهای کوچک” دارای ابعاد مختلف، رنگ‌ بندی‌ها و خصوصیات مختلفی میباشند. هرچند اکثر انواع آنها به صورت برقی کار میکنند اما نسخه‌های معمولی (دستی) نیز ساخته شده‌اند.

باید در نظر داشته باشید که تمامی مدل‌های این ویلچرها قیمت بالایی دارند و نگهداری و تعمیرات آنها نیز هزینه نسبتا بالایی دارد. در نتیجه برای خرید و استفاده از آنها باید جیبی پر از پول داشته باشید.

ویلچر سفارشی

ممکن است هیچ ویلچری دقیقا با نیازها و خواسته‌های شما تناسب نداشته باشد، در اینصورت باید بدانید که طراحی و ساخت ویلچرهای اختصاصی و سفارشی یک امر متداول میباشد.

هیچ استاندارد خاص یا قوائد ثابتی برای ساخت ویلچرها وجود ندارد اما معمولا صندلی‌های چرخ دار به نحوی طراحی میشوند که با اکثر نیازهای گروهی خاص همخوانی داشته باشند. اما اگر مدل‌های از پیش طراحی شده متناسب با نیاز شما نباشند، برخی از شرکت‌ها متناسب با نوع بدن، وزن و سایز اندام، و سایر نیازمندی‌های شما اقدام به طراحی و ساخت ویلچر سفارشی و اختصاصی میکنند.

هزینه ساخت چنین ویلچرهایی بسته به تکنولوژی و مواد اولیه استفاده شده متفاوت است. (مثلا نوع فلز استفاده شده، چرمی یا پلاستیکی بودن پارچه، تعداد چرخ‌ها و دستی یا برقی بودن آن در قیمت تاثیرگذارند)

ویلچر برقی (ویلچر موتوری یا الکتریکی)

برای اشخاصی که امکان حرکت دستی ویلچر را نداشته و یا قدرت بالاتنه کافی ندارند، ویلچر برقی وسیله بسیار مناسبی میباشد. ویلچرهای برقی خود انواع مختلفی داشته و بسته به نیاز هر مشتری امکانات و خصوصیات متفاوتی دارند.

از نقاط ضعف این ویلچرها میتوان به عدم هماهنگی و کارایی در محیط‌های مرطوب نظیر حمام یا سرویس بهداشتی اشاره کرد. همچنین در صورت خرابی، هزینه تعمیرات و نگهداری آنها نیز بسیار بالاتر از ویلچرهای معمولی میباشد. به طور کلی ویلچرهای الکتریکی از جمله تجهیزات پزشکی و توانبخشی نسبتا گران قیمت میباشند.

اسکوتر سالمندان و معلولین

اسکوتر معلولین و سالمندان نیز نوعی ویلچر برقی به حساب می‌آید. این وسیله تا حدی شبیه یک موتور برقی بوده و همچنین برای رفت و آمد در بیرون منزل بسیار مناسب‌تر از ویلچر برقی است.

ویلچر ارگونومی

ویلچرهای ارگونومی به منظور حل مجموعه‌ای از نیازها و مشکلاتی که اکثر اشخاص در زندگی روزمره با آنها مواجهند، طراحی و مهندسی میشوند. هدف اصلی این ویلچرها ایجاد حس راحتی و مانورپذیری بالا میباشد.

متریال استفاده شده در این ویلچرها از جنس فوق سبک بوده و همچنین فرم صندلی به گونه‌ای است که تا حد ممکنه هیچگونه فشار ناراحت‌کننده یا خسته‌کننده‌ای به بدن فرد وارد نکند. معمولا در ساخت ویلچرهای ارگونومی از فلزات مستحکم و سبکی مانند تیتانیوم یا آلومینیوم (با کیفیت هواپیمایی) استفاده میشود تا دوام بالا و وزن پایینی حاصل شود.

ویلچر تاشو

ویلچرهای تاشو با هدف اشغال حداقل فضا و ایده‌آل بودن برای حمل و نقل طراحی شده‌اند و برای افراد اهل سفر گزینه مناسبی میباشند. خاصیت تاشو بودن و وزن نسبتا سبک آنها جمع آوری و حمل آنها را بسیار ساده میکند؛ در نتیجه به سادگی میتوانید این ویلچرها را جمع کرده و در صندوق عقب خودرو یا توسط بالابر ویلچر در باربند خودرو قرار دهید.

ویلچر سایز بزرگ (ویلچر سنگین وزن)

ویلچر سایز بزرگ که با نام ویلچر افراد سنگین وزن نیز شناخته میشود، به منظور تحمل وزن تا حدود 320 کیلوگرم طراحی شده است و تقریبا وزن هر فردی را تحمل میکند. ویلچرهای رایج معمولا با هدف تحمل وزن تا حدود 135 کیلوگرم طراحی میشوند و به همین علت افرادی با وزن بالاتر نیاز به ویلچر سایز بزرگ دارند.

باید در نظر داشت، که ویلچرهای سایز بزرگ از فلزات سبک وزنی مثل آلیاژهای آلومینیوم یا تیتانیوم ساخته نمیشوند و در ساخت آنها از فولاد استفاده میشود؛ به همین علت وزن بالایی داشته و حمل و نقل آنها نیز به سادگی ممکن نیست.

ویلچر با تنظیم ارتفاع (ویچلر ارتفاع متغیر)

ویلچرهای ارتفاع متغیر به نوعی طراحی میشوند که کاربر بتواند قد خود را برای راحتی بیشتر و طبق نیاز خود کم یا زیاد کند.

صندلی این ویلچرها امکان تنظیم ارتفاع داشته و در نتیجه هر فردی با هر قدی میتواند از آنها استفاده کند. اما معمولا مشتری اصلی این ویلچرها افرادی با قد کوتاه‌تر از 150 سانتی متر و همچنین کودکان و افراد خردسال میباشند.

ویلچر سبک و فوق سبک

این ویلچرها با هدف داشتن حداکثر مانورپذیری و قابلیت جا به جایی ساخته میشوند. برای داشتن حداقل وزن ممکن، از فلزاتی نظیر تیتانیوم و آلیاژهای خاص در آنها استفاده میشود. معمولا این ویلچرها تاشو بوده و برای افراد اهل سفر مناسب هستند.

از نقاط ضعف این ویلچرها نیاز باید به قیمت تمام شده‌ی بالا به علت استفاده از آلیاژ‌های گران قیمت اشاره کرد.

ویلچر باریک (کم عرض)

ویلچرهای باریک یا کم عرض برای استفاده در محیط‌های محدود و بسته طراحی شده‌اند. این ویلچرها به دلیل کم عرض بودن برای آپارتمان‌های کوچک، برخی ادارات و دیگر محیط‌های بسته بسیار مناسب هستند.

کم عرض‌ترین ویلچرها معمولا بین 45 سانتی متر تا 50 سانتی منتر عرض دارند و معمولا به صورت دستی کنترل و هدایت میشوند (فاقد موتور الکتریکی هستند). این ویلچرها معمولا برای جا به جایی و مسافرت نیز مناسب هستند.

ویلچر کودکان

ویلچرهای بسیاری با خصوصیات و ظاهر متفاوت فقط و فقط مختص کودکان ساخته شده‌اند.

از آنجایی که این ویلچرها مختص کودکان طراحی شده‌اند، معمولا ابعاد کوچک و ظاهری دوست داشتنی دارند. انواع الکتریکی و دستی این ویلچرها با وزن فوق سبک در بازار وجود دارد. بیشتر این ویلچرها قابلیت تغییر ارتفاع صندلی را دارند و همزمان با رشد کودک امکان تنظیم ارتفاع صندلی وجود دارد.

ویلچر برانکاردی

ویلچرهای برانکاردی به صورت خاصی برای جا به جایی بیمارانی با عارضه نخاعی و HIP طراحی شده‌اند و عموما در بیمارستان‌ها استفاده میشوند؛ اما در هر صورت هر شخص دیگری نیز میتواند از این صندلی‌ها استفاده کند.

انواع دستی و برقی این ویلچرها در بازار وجود دارد و در برخی نسخه‌ها برای راحتی کاربر امکانات اضافی نیز میتوانند داشته باشند. از نقاط ضعف این ویلچرها به بزرگی و عدم امکان استفاده در محیط‌های کوچک و همچنین وزن بالا و عدم امکان نقل و انتقال راحت میتوان اشاره کرد.

ویلچر محکم (سفت و سخت)

ویلچرهای محکم معمولا به صورت غیرقابل تاشدن ساخته میشوند و فریمی محکم و با وزن پایین دارند تا کاربران به صورت تمام وقت قادر به استفاده از آنها باشند. نقل و انتقال این ویلچر توسط خودرو و انتقال برای مسافرت عملا سخت و غیرمنطقی است.

به طور خلاصه برای افرادی که اکثر مواقع در منزل سکونت داشته و فعالیت چندانی در خارج از منزل ندارند، این ویلچر به دلیل رنج قیمت مناسب و طول عمر بالا بهترین گزینه نسبت به دیگر ویلچرها میباشد.

ویلچر حمام و توالت

شاید یکی از سخت‌ترین شرایطی که معلولان و سالمندان عزیز در طی روز با آن رو به رو میشوند، در هنگام رفتن به سرویس بهداشتی و حمام است. خطر لیز خوردن و زمین خوردن در محیط مرطوب و خیس حمام بالاست و صندلی چرخ داری که مناسب این شرایط نباشد بر سختی و ریسک این فرایند می‌افزاید.

ویلچرهای حمام و توالت این فرایند را سهولت بخشیده و به شخص آرامش خاطر بیشتری میبخشند. در طراحی این ویلچرها معمولا از استیل ضد زنگ استفاده شده و همچنین ضد آب میباشند.

ویلچر تک دست

ویلچرهای تک دست به نحوه خلاقانه‌ای طراحی شده‌اند تا شخص حتی توسط یک دست بتواند صندلی چرخ دار را کنترل و هدایت نماید. در نمونه برقی تمامی فرایندهای حرکتی از طریق یک دستگیره قابل انجام هستند. در نمونه دستی هم مکانیزمی در نظر گرفته میشود که شخص با چرخاندن یک چرخ همزمان به هر دو چرخ نیرو وارد کند و به راحتی حرکت نماید.

ویلچر هوشمند

احتمالا پیشرفته‌ترین و گران‌ترین نوع ویلچرها را میتوان ویلچر هوشمند به حساب آورد و این ویلچرها انقلابی کامل در زمینه تولید ویلچرها و توانبخشی میباشند. نسل جدید ویلچرهای هوشمند با داشتن سنسورهای مختلف، علائم حیاتی شخص را در هر لحظه در نظر گرفته و در نهایت به کمک بهره‌گیری از هوش مصنوعی نهایت راحتی را برای فرد به ارمغان می‌آورند. در آینده این ویلچرها با سایر وسایل موجود در محیط نظیر خودرو، تلویزین، یخچال، موبایل و … ارتباط موثر برقرار خواهند نمود و قدرت عمل کاربران را به نحو محسوسی افزایش خواهند داد.

در حال حاضر نخسه‌هایی از ویلچر هوشمند نیز برای هدایت خودکار جهت تسهیل حرکت و تشخیص موانع ثابت و متحرک (نظیر خودرو) تولید شده است. هرچند هوشمندسازی نیز مانند بسیاری از علوم روز جهان که با تاخیر در ایران مورد اقبال عمومی قرار میگیرند، هنوز راه خود را آنطور که باید در داخل کشور باز نکرده است.

ویلچر با شیب متغیر

این ویلچرها امکان تغییر زاویه صندلی را به کاربر میدهند. بسته به نحوه طراحی ویلچر، کاربر میتواند صندلی را به حالت نیمه خوابیده و زاویه 30 الی 60 درجه تغییر دهد. انواع دستی و برقی اتوماتیک این ویلچر تاکنون تولید شده است و معمولا در طراحی آن از مواد اولیه با طول عمر بالا نظیر فولاد قدرتمند استفاده میشود.

همانطور که اشاره شد در طراحی این ویلچر از مواد اولیه سنگین و قدرتمندی استفاده میشود و از طرفی دیگر این ویلچرها قابلیت تاشو بودن ندارند. به همین دلایل امکان مانورپذیری پایینی داشته و جا به جایی آنها در محیط‌های کوچک و تنگ و یا توسط خودرو بسیار دشوار میباشد.

ویلچر حمل بیمار (ویلچر انتقال)

ویلچرهای انتقال برای جا به جایی توسط یک همراه طراحی شده اند و مشخصا خود شخص امکان جا به جایی ویلچر را ندارد. برعکس ویلچرهای رایج این صندلی‌ها چرخ‌های کوچکی بجای دو چرخ بزرگ دارند.

ویلچر حمل بیمار برای استفاده روزمره و دائمی ساخته نشده‌اند و معمولا مناسب افرادی هستند که به هر علت (بیماری، خستگی شدید یا …) موقتا امکان راه رفتن را ندارند.

ویلچرهای انتقال قابلیت تاشدن داشته و بنابراین در صورت عدم نیاز به راحتی قابل جمع شدن بوده و فضای زیادی را نمیگیرند. همچنین این ویلچرها با توجه به داشتن چرخ‌های کوچک، وزن پایینی نسبت به ویلچرهای دیگر داشته و حمل آنها بسیار ساده‌تر است.

ویلچرهای ورزشی

داشتن معلولیت یا اختلال به این معنا نیست که ما باید از تفریح و یا ورزش‌ صرف نظر کنیم. ویلچرهای ورزشی دقیقا برای ورزشکاران و یا افرادی که به ورزش علاقه‌مند هستند، ساخته شده‌اند.

اکثر ویلچرهای ورزشی از فلزات بسیار سبک و با طراحی ارگونومی ساخته شده‌اند تا حد امکان قدرت حرکت روان و سرعت بالایی ارائه دهند.

از معروف‌ترین ورزش‌های با ویلچر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

ویلچر مسابقه‌ای

ویلچر مسابقات سرعت همانطور که از نامش پیداست، برای انجام مسابقات سرعتی و طی کردن مسیر مسابقه در کوتاه‌ترین زمان ممکن طراحی شده است. به طور میانگین در این مسابقات هر ورزشکار تا سرعت 30 کیلومتر در ساعت میراند!

ویلچره مسابقه‌ای خود دو گونه متفاوت برای مسابقات پیست و مسابقات جاده‌ای دارند. این ویلچرها با وجود داشتن سه چرخ، به شکل یک مثلثت کشیده میباشند تا بتوانند بهترین رکورد سرعتی را در مسابقات ثبت کنند.

ویلچر تنیس

ویلچر تنیس به صورت تمام و کمال برای این ورزش طراحی و بهینه‌سازی شده است. وزن پایین و نوع طراحی آن امکان مانورپذیری فوق‌العاده بالایی به آن میدهد و ورزشکار به راحتی میتواند موقعیت خود را با سرعت بالا تغییر دهد.

معمولا این ویلچرها را میتوان برای بازی در زمین‌های چمنی و خاکی تنظیم و استفاده هستند؛ در نتیجه بازیکن نیازی به تعویض ویچلر برای زمین‌های مختلف ندارد.

قیمت این ویلچرها بسیار بالا بوده و مشخصا به ورزشکاران حرفه‌ای یا افراد مفرح جامعه تعلق دارد؛ هرچند ویلچرهای تنیس با توجه به کیفیت بالای مواد اولیه استفاده شده، طول عمر بالایی دارند. باید در نظر داشت که این ویلچرها نیز با توجه به خصوصیات جسمانی و نیازهای هر فرد قابل طراحی و شخصی‌سازی هستند.

ویلچر بسکتبال

همانطور که از اسمشان پیداست، این ویلچرها مناسب ورزش بسکتبال طراحی و بهینه‌سازی میشوند. همچنین هیچ قوائد کلی و ثابتی برای طراحی ویلچرهای ورزش بسکتبال وجود ندارد و هر ویلچر باید طبق شرایط جسمانی و نیازهای شخص ورزشکار طراحی و ساخته شود.

مواد اولیه (متریال) استفاده شده در این ویلچرها باید استحکام بالا و وزن پایینی داشته باشند تا ورزشکار نسبت به رقبای خود با کاهش عملکرد رو به رو نشود. به همین علت از فلزاتی گران قیمت نظیر تیتانیوم در تولید آنها استفاده میشود و جای تعجب ندارد که بسکتبالیست‌ها یکی از گران‌ترین ویلچرها را سوار میشوند.

ویلچر ساحلی

اکثر ویلچرها به علت داشتن چرخ‌های باریک روی ماسه و در سواحل امکان حرکت ندارند یا به سختی حرکت میکنند. به همین علت ویلچرهای ساحلی با چرخ‌های بزرگ و آج‌های پهن مختص حرکت در ساحل و محیط‌های ماسه‌ای و شنی ساخته شده‌اند.

از نقاط ضعف این ویچرها میتوان به هزینه بالا، و نیز سختی در جا به جایی توسط خودرو به علت وزن بالا اشاره کرد. در کل انتخاب این ویلچر تصمیم مناسبی نیست؛ مگر برای کسانی که در سواحل نیلگون خلیج فارس یا سواحل خوش آب و هوای شمال ایران زندگی میکنند!